Οφείλουμε να επιβεβαιώνουμε τη δημοκρατία

Άλλοι το λένε γοητεία κι άλλοι αυτοαναίρεση. Η δημοκρατία είναι ο τρόπος διακυβέρνησης που αντιτίθεται σε κάθε εκδήλωση φασισμού, απολυταρχισμού και ολοκληρωτισμού, καμία άσκηση εξουσίας εντός της δημοκρατίας δεν είναι προϊόν επιβολής και με κανέναν τρόπο δεν εμποδίζει τη διαμόρφωση, ανάπτυξη και διάδοση οποιασδήποτε ιδέας. Γνωστά πράγματα. Η δημοκρατία διαθέτει χώρο ακόμη και για τους δηλωμένους εχθρούς της, τους ορκισμένους αντιπάλους της, τους φανατικούς πολέμιους των ιδανικών της. 

Αυτοαναιρείται με αυτόν τον τρόπο ή ακριβώς αυτή είναι η γοητεία της, ότι δηλαδή επιτρέπει στους εχθρούς της να υπάρχουν, να την πολεμούν, να την πληγώνουν αλλά η ίδια τα αντιμετωπίζει όλα αυτά με αρχές και όπλα υψηλού ηθικού βεληνεκούς; Η απάντηση εξαρτάται από την οπτική καθενός ή υπάρχει μία και μοναδική; 

Οι σκέψεις αυτές με παρασύρουν στον προβληματισμό που ενίοτε παρατηρώ να υφίσταται στις δημόσιες συζητήσεις. Όταν είσαι φασίστας, εθνικιστής, μισαλλόδοξος, ομοφοβικός, υπερασπιστής και θύτης κάθε φασίζουσας συμπεριφοράς, φλύαρος αρνητής ιστορικών γεγονότων και γενικώς θιασώτης όλου του προγραμματικού περιεχομένου του φασισμού, πώς πρέπει να σε αντιμετωπίζουμε; Να σε λογοκρίνουμε, να σε δαχτυλοδείχνουμε, να σε περιθωριοποιούμε και να σε θεωρούμε κουτό; Ή να αναγνωρίζουμε την ύπαρξή σου συμβιβαστικά και με σεβασμό; 

Στη δημοκρατία ταιριάζει η δεύτερη επιλογή εμπλουτισμένη με ανεκτικότητα, κατανόηση, αποδοχή και προβληματισμό ως προς τις συνθήκες παραγωγής μέσα σου του φασισμού. Βέβαια, αυτή η επιλογή περιλαμβάνει τη δυνατότητα να καταπνίξω την οργή μου, την απέχθεια, την αποστροφή μου γι’ αυτό που είσαι, ενώ ταυτόχρονα προβληματίζομαι για τα αίτια της αντιδημοκρατικής ολίσθησής σου. Ακόμη και σ’ αυτή τη στάση, αναδεικνύεται η διαφορά ανάμεσα στον πολεμοχαρή με την ευρεία έννοια φασίστα και τον φιλειρηνικό δημοκράτη. Το δίπολο ειρήνη - πόλεμος είναι εννοιολογικό δεδομένο της απόστασης δημοκρατίας – φασισμού. 

Στην ουσία ο προβληματισμός έγκειται στο εξής ερώτημα: πότε ένας δημοκράτης ολισθαίνει προς τον φασισμό με αμιγώς πολιτικά κριτήρια; Όταν λέει σε έναν φασίστα να το βουλώσει γιατί δεν μπορεί να τον ακούει ή όταν ανέχεται υπομονετικά τις φασίζουσες συμπεριφορές και προσπαθεί να κατευνάσει τις φασιστικές απόψεις του με αντιπαράθεση των δημοκρατικών αρχών; Ξέρετε κανέναν φασίστα να καταλαβαίνει από δημοκρατία; Μεταχειρίζεται τη δημοκρατία για να υπάρχει, δεν την καταλαβαίνει. 

Αναπτύσσεται η τάση να κατηγορούμαστε ότι πολύ εύκολα βαφτίζουμε πλέον κάποιον φασίστα. Αναθεωρείται και τείνει να ξεπλυθεί ο εθνικισμός, προκειμένου οι φασίστες να μην ντρέπονται πια να «εκδηλωθούν» και να αποτάξουν την καμμένη ταμπέλα του φασίστα. Η ηπιότερη ηχώ του εθνικιστή δίνει σήμερα το έναυσμα σε ανθρώπους με φασίζουσες συμπεριφορές να ιδεολογικοποιούν την στάση τους σε πληθώρα πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών ζητημάτων. Βλέπουμε και ακούμε, λοιπόν, από ανθρώπους που δεν το περιμέναμε, επώνυμους και ανώνυμους, να παίρνουν θέση για ζητήματα επικαιρότητας. Και η θέση αυτή μας σοκάρει, όταν είναι φασίζουσα υπό εθνικιστικό μανδύα και υποβάλλεται με το φθηνό άλλοθι του πατριωτισμού ή του γονεϊκού προστατευτισμού (το επιχείρημα «εσύ να δεχθείς να έχεις άριστη κόρη και να δώσουν τη σημαία σε μια μαύρη αφρικανή»). 

Η κρίση δημιούργησε τις σημερινές συνθήκες ανάπτυξης και διοχέτευσης στην κοινωνία μισαλλόδοξων πρακτικών και φασιστικών συμπεριφορών, οι οποίες υπήρχαν αλλά ως μεμονωμένα περιστατικά. Γνωστό. Η δημοκρατία οφείλει να απαντάει στους εχθρούς της. Γνωστό κι αυτό. Άγνωστο παραμένει για πολλούς, ωστόσο, τι είδους απάντηση ενδείκνυται να δίνει ένας δημοκράτης σε όλα αυτά που κατακλύζουν πλέον την κοινωνική του ζωή και λανσάρονται ως προϊόντα εθνικισμού ή αφελούς πατριωτισμού, ενώ στην ουσία τους αποτελούν ξεκάθαρη απεικόνιση αντιδημοκρατικού μένους και γνήσιου φασιστικού DNA. 

Οφείλουμε να επιβεβαιώνουμε τη δημοκρατία. Να εφαρμόζουμε τα ιδανικά της: ειρήνη, σεβασμό στη διαφορετικότητα, ανεκτικότητα, αποδοχή. Αλλά μόνο υπό έναν όρο: ότι μαχόμαστε και αγωνιζόμαστε να αναδείξουμε πως η πρόοδος και το κοινό καλό συμπορεύονται με τη δημοκρατία σε αντίθεση με το σκοτάδι που φέρνει ο φασισμός.

Φοίβος Γ. Ξενάκης