Δεν είσαι καλός άνθρωπος, είσαι σκατόψυχος

Η βλακεία είναι ανίκητη. Το ίδιο και η μιζέρια, η μικροψυχία, η έλλειψη παιδείας, η απουσία κριτικής σκέψης, η πνευματική σύγχυση, το αυθαίρετο τσουβάλιασμα. Όλα αυτά είναι ανίκητα. Η λογική δεν καταφέρνει ποτέ να πείσει τους ανθρώπους για την ποταπότητα και το ανώφελο των συναισθημάτων και των καταστάσεων αυτών. Αν δε μπορεί η λογική, εικάζω πως ούτε ο Θεός θα έμπαινε στον κόπο. 

Εσχάτως, η μαζική τάση στοχοποίησης της ευτυχίας λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας. Σε δαχτυλοδείχνουν, επειδή περνάς καλά.

Σε κοιτάνε με μισό μάτι, επειδή ζεις πιο άνετα από άλλους ανθρώπους, επειδή χαμογελάς περισσότερο, επειδή πας ένα ταξίδι, επειδή τρως σε ένα εστιατόριο, επειδή φοράς ακριβή κολώνια, επειδή… 

Συναντάς έναν φίλο. Καθώς συνομιλείτε, διατυπώνονται οι εξής θέσεις: «ρε φίλε με τα λεφτά που ξόδεψες στο εστιατόριο τρώνε πενήντα πρόσφυγες» ή «και τι έγινε που δεν πήγες διακοπές τα Χριστούγεννα, εγώ έχω πέντε χρόνια να πάω διακοπές οποιαδήποτε εποχή» ή «ναι ρε φίλε, παίρνουν το σπίτι του κυρ Παναγιώτη κι εσύ πας σαββατοκύριακο για σκι». Ακούγονται πολύ χειρότερα σε αυτό το μοτίβο σκέψης. 

Είναι φρικιαστική σκατοψυχιά η προσπάθεια πρόκλησης ενοχών σε κάποιον, επειδή περνάει καλά. Δεν μιλάμε απλώς για μιζέρια, τσουβάλιασμα, σύγχυση και ανοησία. Είναι τρομακτική και ανεκδιήγητη ανθρώπινη μούχλα να προξενείς τύψεις σε κάποιον επειδή καλοπερνάει. Πόθεν πώς συμπεραίνουν αυτοί οι άνθρωποι ότι είσαι κοινωνικά αναίσθητος επειδή προτιμάς να ξοδέψεις το μισθό σου σε μια εκδρομή; Ξέρουν αυτοί τι κάνει ο καθένας για τις ανισότητες που υπάρχουν γύρω τους; Πόθεν πώς μετράνε την αλληλεγγύη; Με τι κριτήρια σε καταδικάζουν σήμερα μερικοί για κοινωνική αναλγησία; 

Δεν γράφω αυτές τις γραμμές για να «ξεπλύνω» τους ανθρώπους που ζουν σε έναν κόσμο επίπλαστης ευμάρειας χωρίς κοινωνικές ευαισθησίες και επιδεικνύουν την καλοπέρασή τους αγνοώντας την υπάρχουσα κοινωνική κατάσταση. (δείτε σχετικά εδώ: Μύκονος και Costa Navarino - Διάγνωση: κενότητα). Σε αυτούς δεν δίνω κανένα συγχωροχάρτι και καμία άφεση αμαρτιών, αν και σέβομαι απόλυτα το ατομικό δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους. Ούτε γράφω τις γραμμές αυτές γιατί ασπάζομαι τα εγωπαθή επιχειρήματα «δουλεύω και τα λεφτά μου τα χαλάω όπου γουστάρω» ή «είναι δουλειά του κράτους να φάνε οι πρόσφυγες». Αυτές οι απόψεις μαρτυρούν χειρότερη παθολογία από αυτή που περιγράφω. 

Η νοοτροπία, λοιπόν, «δεν πρέπει να περνάς καλά γιατί θα μπορούσαν με τα λεφτά σου να φάνε κάποιοι άλλοι, να ντυθούν μερικοί άλλοι και να θεραπευτούν ορισμένοι άλλοι» είναι ισοπεδωτική. Με την ίδια αφέλεια θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος ότι «αν με τα λεφτά μου φάνε, ντυθούν και θεραπευθούν άλλοι, στο τέλος δεν θα φάω, δεν θα ντυθώ και δεν θα θεραπευθώ εγώ κι η οικογένειά μου». Σοβαρά, έχει χαθεί το μέτρο προ πολλού. Οι ανισότητες υπάρχουν από καταβολής κόσμου. Αυτή η μόδα, ωστόσο, να φοβάσαι να πεις σε μια παρέα ότι περνάς καλά, ότι πήγες ταξιδάκι, έφαγες σε ένα καλό μαγαζί, αγόρασες ένα ακριβό αξεσουάρ ή πήρες ένα καλό δώρο στη γυναίκα σου ξεπερνά τα όρια της ανοχής στην ηλιθιότητα, τη μιζέρια και την αμορφωσιά. Οι άνθρωποι που στάθηκαν τυχεροί ή πάλεψαν και κατάφεραν να έχουν τα αυτονόητα στη ζωή τους, δηλαδή υγεία, δουλειά, εισόδημα, οικογένεια και φίλους, έχουν δικαίωμα να αξιοποιούν και να εκμεταλλεύονται την τύχη τους ή τον κόπο τους καλοπερνώντας. Τί πιο αυτονόητο να πει κανείς; Όχι μόνο δεν έχουν κανένα μα κανένα λόγο να αισθάνονται τύψεις, αλλά οφείλουν να είναι περήφανοι για την τύχη τους ή τον εαυτό τους. Το αν κάποιοι είναι επιδειξιομανή ανθρωπόζωα χωρίς κοινωνική ευσυνειδησία είναι τελείως άλλο πράγμα. Αλλά η καταδίκη και το τσουβάλιασμα μαζί με αυτούς των ανθρώπων που απλώς περνάνε καλά στη ζωή τους, επειδή είναι τυχεροί ή επειδή κοπιάζουν γι’ αυτό, αποτελούν μεγίστη σκατοψυχιά. Αν ακολουθήσει κανείς την άποψή τους, καταλήγει στο συμπέρασμα πως κανείς δεν πρέπει να περνάει καλά στη ζωή του, πράγμα που δεν επιδέχεται κριτική. 

Εσύ που σκέφτεσαι έτσι και δαχτυλοδείχνεις κάποιον επειδή περνάει καλά, πρόσεξε. 

Είναι παρανοϊκή αμορφωσιά να μοχθείς κάποιον, επειδή περνάει καλύτερα από σένα στη ζωή του. Μπορεί να μην φταις εσύ που δεν περνάς το ίδιο καλά, μπορεί η ζωή να μην σου χαμογέλασε όπως στον άλλον, μπορεί… Σημασία έχει ότι παραμένεις αρχιτέκτονας της τύχης σου. Είναι ανώφελο να βγάζεις χολή. Η σκατοψυχιά σου κι η μιζέρια σου σε κρατάνε κάτω. Η νοοτροπία σου δεν σε κάνει καλό άνθρωπο ακόμη κι αν χαρίζεις όλο σου το βιος σε άστεγους ή σε πρόσφυγες. Αν ήσουν ανθρωπιστής, πίστεψέ με, δεν θα είχες κανένα πρόβλημα με τους ευτυχισμένους ανθρώπους δίπλα σου, που έχουν μια κανονική ζωή και δεν θα είχες την απαίτηση να μην περνάνε καλά, επειδή με τα λεφτά μιας εκδρομής τρώνε πενήντα πρόσφυγες. Δεν είσαι ανθρωπιστής, είσαι σκατόψυχος. Αν ήσουν ανθρωπιστής, θα σεβόσουν την ανθρώπινη ελευθερία. Θα κατέκρινες τις συμπεριφορές που δεν αρμόζουν στην κοινωνική ευθύνη που όλοι έχουμε, αλλά θα σεβόσουν την κοσμοαντίληψη των άλλων. Θα πάλευες αθόρυβα για το κοινό καλό. Θα έκανες το καθήκον που αισθάνεσαι ότι έχεις για τον συνάνθρωπο, θα προσπαθούσες να κινητοποιήσεις και άλλους στον αγώνα σου, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα προξενούσες ενοχές σε κάποιον επειδή περνάει καλά. Δεν είσαι όμως ανθρωπιστής, είσαι σκατόψυχος. Θέλεις να είναι μίζεροι όλοι, επειδή είσαι εσύ. Είσαι κομπλεξικός και συμπλεγματικός. Πιθανόν να είσαι και υπεύθυνος γκρινιάρης. Από αυτούς που δίνουν ένα ευρώ στον επαίτη – έμπορο και κατακρίνουν τον διπλανό τους που δεν έδωσε κι αυτός λεφτά στον επαίτη – έμπορο. Όπως και να’ χει, δεν σέβεσαι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πιθανόν να μην τα ξέρεις κιόλας, να επέλεξες ποια θα ξέρεις και θα επικαλείσαι, για να καλύπτεις το κενό μέσα σου. Το κενό που δημιουργείται όταν δεν κάνεις καλό από ανθρωπιά αλλά για σκοτεινούς λόγους. Επειδή στο σκοτάδι ζεις και δεν φαντάζεσαι ότι υπάρχουν άνθρωποι που περνάνε καλά, αλλά δεν γουστάρουν να διαφημίζουν την ανθρωπιά τους, επειδή δεν έχουν κενό μέσα τους. Νομίζεις ότι ο καλός άνθρωπος είναι ο μίζερος, που δεν κάνει ταξίδια, δεν τρώει σε εστιατόρια και δεν φοράει κολώνια. Είσαι τόσο σκατόψυχος. 

Ίσως και η σκατοψυχιά είναι ανίκητη. 

Υ.Γ.1: Το κείμενο αφιερώνεται στον Θανάση, που τόλμησε να δηλώσει ευτυχισμένος σε μια παρέα σκατόψυχων.
Υ.Γ.2: Ούτε γω θα απαντούσα, φίλε, η σκατοψυχιά είναι σίγουρα ανίκητη.

Φοίβος Γ. Ξενάκης