Ο Μίκης ήταν εκεί, η Ρωμιοσύνη όχι

Η καθημερινότητα, η ιστορία, τα έθιμα, ολόκληρη η ζωή του ελληνικού λαού είναι πάντα γεμάτη αντιθέσεις, συνεχείς συγκρούσεις του άσπρου με το μαύρο χωρίς ποτέ να προκύπτει το γκρι. Ένας λαός οπλισμένος με παθιασμένη και μανιχαϊστική αντίληψη των πραγμάτων ακόμη και για τα πιο ευαίσθητα ζητήματα. Εύκολα μοιάζει να διχάζεται και να ενώνεται, εύκολα δείχνει να παραπλανάται, να ξεχνάει, να αποκαθηλώνει.

Η αλήθεια διαφέρει πολύ. Ο λαός ζει μέσα στους δρόμους που ξετυλίγεται η πραγματική ζωή και αφουγκράζεται τη βουή και τον αντίλαλο που αφήνει στο πέρασμα της η ιστορία. Τρίβεται με τα γεγονότα, τα βιώνει σε όλο τους το μεγαλείο, αφού εκπορεύονται από αυτόν και καταλήγουν σ’ αυτόν. 

Τα παραπάνω οδηγούν σε δυο κύρια συμπεράσματα. Πρώτον, ο λαός δεν γίνεται να ξεχάσει και δεύτερον, σωστό και νόμο της ιστορίας αποτελεί το δίκιο του λαού και με βάση αυτόν κρίνονται και αξιολογούνται αλάθητα όλοι. Ο νόμος αυτός δεν θα μπορούσε να μην ισχύει και για την αξιολόγηση του πολιτικού βίου του Μ. Θεοδωράκη. Μια πράξη αμιγώς πολιτική ήταν και η παρουσία του ως κεντρικού ομιλητή στο συλλαλητήριο για την ονομασία των Σκοπίων. 

Αλήθεια, ωστόσο, εξυπηρετήθηκε το δίκιο του λαού στην συγκέντρωση αυτή; Ακούγοντας την ομιλία του από την αρχή, χωρίς αρχικά να έχω σκοπό να την σχολιάσω, άφησα τον εαυτό μου να νιώσει αυθόρμητα τα συναισθήματα που θα έρχονταν. Η κινηματογραφική εικόνα που έχω φτιάξει στο μυαλό μου για τους αγώνες του στον εμφύλιο, για εκείνους κατά της χούντας, για το ανάστημά του στην ιστορία, μού δημιουργούσε την ακατανίκητη επιθυμία να ακούσω. Έχω στο μυαλό μου εκείνον και το Ρίτσο το ‘47 σε ένα μικρό τραπέζι να συνωμοτούν κυνηγημένοι μεσ’ στη νύχτα, να βάζουν τις λέξεις σε τέτοια σειρά που να εκτοξεύουν το ηθικό τον αγωνιστών και να κάνουν τα κανόνια του "δεξιόστροφου" και ξενοκίνητου φασισμού να μοιάζουν τιποτένια και ασήμαντα, όπως πράγματι ήταν μπροστά στις διεθνείς ανθρωπιστικές αξίες του αγώνα. 

Τώρα, να ‘μαι γεμάτος περιέργεια για το τι θα ακούσω να λέει ένας τέτοιος άνθρωπος σε ένα ανομοιογενές κοινό, έτοιμος να τον δω να ταπεινώνει τους φασίστες που βρήκαν ευκαιρία να δουν τον πολιτικό ήλιο της αποδοχής, έστω για μια μέρα, ντυμένοι ως πατριώτες. Αντ' αυτού, μόνο θλίψη. Από τη μία η εμφανής φθορά του χρόνου κι από την άλλη ο απογοητευτικός λόγος σε εθνικιστικό φόντο συνέθεσαν ένα θλιβερό σκηνικό στα μάτια μου. Ένας λόγος γεμάτος κλισέ και εμπάθεια να συνθέτουν την πολιτική θέση ενός τέτοιου βεληνεκούς αγωνιστή. Ένας λόγος που ούτε μια στιγμή δεν ξεχώρισε το λαό των Σκοπίων από τους εθνικιστές προπαγανδιστές τους, ούτε μια στιγμή δεν ανέδειξε τα κοινά που συνδέουν τους δυο λαούς, αλλά επικεντρώθηκε σε θέματα που εξυπηρετούν τη ρητορική διχασμού και πόλωσης. Ένας λόγος αποπροσανατολιστικός από τις αιτίες του προβλήματος και τον πραγματικό κίνδυνο, αφού, αντί να προωθεί την αποδόμηση του εκατέρωθεν σοβινισμού, αναλώθηκε σε εύπεπτα επιχειρήματα εγχώριας κατανάλωσης. Είτε ανακρίβεια λόγου, είτε σύγχυση νοημάτων ή λάθος κατεύθυνση σκέψης, αυτό το έργο ήταν κακογραμμένο και στενάχωρο. Εδώ δεν ήταν φως αδερφικό που θα ήθελε ο ποιητής, εδώ ήταν να είμαστε εμείς πάνω από τους άλλους και όλοι κάτω από τον εαυτό μας. Δεν ήταν ο Γιάννης Ρίτσος που έγραψε τους στίχους για αυτό το έργο. 

Εν τέλει ο Θεοδωράκης για αυτή τη μέρα έγινε, ακούσια εύχομαι, εργαλείο στην προπαγάνδα των εχθρών του λαού και αυτό είναι ασυγχώρητο. Έγινε ο συνεκτικός κρίκος με τα "αδέρφια" του που τίποτα δεν τα ενώνει με το λαό. Οι φασίστες δεν έχουν την ίδια πατρίδα με το λαό και οφείλουμε να το θυμόμαστε αυτό για πάντα, για να αποφεύγονται λάθη του παρελθόντος και να μένουν τα φαντάσματα της ιστορίας εκεί που τους αρμόζει. Ο ρόλος τέτοιων ανθρώπων θα πρέπει να είναι καθοδηγητικός και συγκεκριμένος και όχι να ρίχνουν νερό στο μύλο της φασιστικής ρητορικής άθελα ή ηθελημένα. Ο Θεοδωράκης έχει απεριόριστη προσωπική και ιστορική ευθύνη απέναντι στους νεκρούς των αγώνων της λευτεριάς να γεφυρώνει χάσματα με τους άλλους λαούς έναντι των κοινών πραγματικών εχθρών, γιατί αυτά τα κόκκινα σημάδια στους τοίχους ήταν από αίμα. Νοσταλγοί της χούντας, νεοναζί, κρυφοί και φανεροί φασίστες έστησαν ένα πανηγύρι, στο οποίο δύο είναι τα πιθανά σενάρια: είτε αυτοί αποτελούσαν την πλειοψηφία είτε η πλειοψηφία απαρτιζόταν από ανθρώπους που δεν έχουν πρόβλημα να συμβιώνουν μαζί τους. 

Όπως και να ‘χει, τέτοια πανηγύρια πρέπει να αναδεικνύονται στο πραγματικό τους μέγεθος και όχι να εξυψώνονται και να καθαγιάζονται από άτομα που έχουν τέτοια πορεία. Μια πορεία που πλέον έχει περάσει στη σφαίρα της συλλογικής κληρονομιάς, την οποία δεν μπορούν ούτε καν τα ίδια τα πρόσωπα να ευτελίσουν και να παραχαράξουν. 

Η εικόνα μου για τον Μίκυ θα παραμείνει η ίδια κινηματογραφική και ρομαντική εικόνα που είχα πάντα και την οποία έχω ανάγκη ως νέος άνθρωπος και θα του είμαι ευγνώμων που μου την προσέφερε. Γιατί αληθινή ιστορία είναι αυτή που χαράχτηκε ανεξίτηλα και δίκαια στην λαϊκή μνήμη. 

Του Κωνσταντίνου Χριστόπουλου

(Φοιτητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς)